हकरदाइको कथा व्यथा

पुरुषोत्तम कट्टेलको घर उदयपुरमा हो । उनी हाल आर.आर.क्याम्पसमा अध्ययनरत छन् । घरमा बा आमा बस्छन् । त्यहाँको खेतको आम्दानीले उनको र भाइको पढाई खर्च पनि धान्दैन । त्यसैले विगत चार वर्षदेखि उनी पत्रिका बिक्री गर्ने काम गर्दै आएका छन् । उनी बिहान ४बजे उठ्छन् र भूगोलपार्क गई दैनिक एवं साप्ताहिक पत्रिका लिई आफ्ना ग्राहकलाई बाँड्छन् । यो कामले गर्दा उनी आफूलाई यहाँ बसी पढ्न सहज नै भएको कुरा व्यक्त गर्छन् ।

बाङ्गेमुढामा बस्दै आएका दिपक कुमार बराल बिहान उठ्ने बित्तिकै नेपाल समाचार पत्रको कार्यालय पुग्छन् र पत्रिका लिएर वार्षिक ग्राहकका घर-घरमा पुर्याउँछन् । उनको काम ८,९ बजेसम्ममा सकिन्छ । उनी यसरी पत्रिका बाँडेबापद मासिक तलब पाउँछन् ।

हाम्रो समाजमा हकरहरुलाई हेयको दृष्टिकोणले हेरिन्छ । सबै कामको आ–आफ्नै महत्व हुन्छ र सबै पेशाकर्मीको उतिकै इज्जत । कहिलेकाहिँ ठूला र धनी हेर्दा प्रतिस्ठित देखिने मानिसहरू नै आफूलाइ हेपेर पत्रिकाको लेखिएको मूल्य नदिने गरेको कुरा व्यक्त गर्छन् चावहिलका केशव सिलवाल । केशव सन्ध्याकालिन पत्रिकाका बिक्रेता हुन् । कतिपय ठाउँमा सुरूमा पत्रिका छोड्न लगाउने तर महिना मरेपछि पैसा दिन आनाकानी गर्ने ग्राहकहरू समेत हुन्छन् । यिनीहरूले गर्दा बिक्रेताले घाटा व्यहोर्नुपर्छ ।

एउटै प्रकाशनसँग मात्र सम्बद्द भएका पत्रिका वितरकहरूलाइ भने कहिले समयमा तलब नपाइने, भनेको बेला बिदा पाउन कठिन, जाडो वर्षा नभनी सधैँ एउटै समयमा पत्रिका बाँड्न जानुपर्ने, प्रत्येक महिनामा निश्चित संख्यामा ग्राहक बनाउनुपर्ने बाध्यता जस्ता समस्याहरू पर्छन् । बिहान जाडोमा हिँड्नुपर्ने भएकोले चिसोले रोग लाग्ने सम्भावना पनि उतिकै हुन्छ।

केही पत्रिका बिक्रेतामा भने आम्दानी राम्रै भए पनि जीवनस्तर माथि उठ्न नसक्नु अर्को समस्या हो । दिउँसो निस्कने पत्रिका बेचेर मासिक चार हजार कमाउने जुजुमान स्थापित हप्तै पिच्छे सिनेमा घर धाउँछन् । उनका साथिहरू भने प्रत्येक दिन कमाएको पैसा तास खेलेरै उडाउँछन् । यस्ता बानीले गर्दा आर्जन भएका पैसाको राम्रो सदुपयोग नभएर धेरै पत्रिका विक्रेताहरू विचलित भएका घटना पनि प्रशस्त छन् । असनका महेश विगत तिन वर्ष देखि यहि पेशा अपनाउँदै आएका छन् । तर उनी दिउँसै देखि भट्टि पसल चाहार्छन् । रक्सीले गर्दा राम्ररी बोल्न पनि सक्दैनन् । उनका साथिहरू भन्छन्–‘पाँच छ वटा पत्रिका बेच्छ फेरि त्यसपछि भट्टी पस्छ । फेरि केहि पत्रिका बेच्छ फेरि भट्टी पस्छ । हामीले सम्झाउँदा भोलिदेखि खान्न भन्छ तर भोलिपल्ट फेरि उस्तै ।’

सबै पेशाकर्मीको पेशागत र पारिवारिक दायित्व हुन्छ । कतिपय पत्रिका विक्रेताहरू यहि कामले सम्पूर्ण घर खर्च चलाउन सक्षम भएका पनि छन् । सबैको आ आफ्नै परिवार छन् । कोहि आफ्नो पढाइ खर्चको लागि यो काम गरीरहेका भेटाइन्छन् त कति परिवार पाल्न । अहिलेको पुस्ताले दुख पाए पनि उनीहरूको भविस्यलाइ कसरी सुरक्षित पार्ने ? वर्तमान सबैको जसोतसो गइरहेको हुन्छ । वर्तमानलाइ सुधार्दै भविष्य सुनिश्चित गर्न पनि त सोच्नुपर्यो नि । होइन र ? यो प्रश्नले यि हकर दाजुभाइलाइ सधैं पिरोलिरहन्छ ।