Saturday, January 24, 2009

' निश्पक्ष हुँदैन पत्रकारिता '


पत्रकारिताको कक्षा चलिरहेको थियो । प्राध्यापक एवं पत्रकार उज्ज्वल प्रजापती हामीलाइ आमसंचार अनुसन्धान पढाउनुहुन्छ । यसको प्रक्रियाबारे बताउँदै हुनुहुन्थ्यो – 'सबै भन्दा पहिले आमसंचार मात्र नभइ कुनै पनि विषयमा अनुसन्धान गर्दा यो कुनै निश्चित दर्शनमा आधारित ( wihin a framework of a set of philosophy) भइ गरिनुपर्दछ । अनुसन्धानमा संकलन गरिएको तथ्याङ्क सहि हुनुपर्छ । अनि यो अनुसन्धान गर्दा निश्पक्ष रहनुपर्दछ । ' एउटै पाठमा पढाइएका कुराबाट मेरो मनमा प्रश्न उठ्यो– कुनै दर्शनमा आधारित भैसकेपछि यो कसरि निश्पक्ष हुनसक्छ ?

सरले मेरो प्रश्नको उत्तर यसरी दिनुभयो –' तपाइँहरू के लाइ समाचार भन्नु हुन्छ ? रिपोर्टर्स क्लबमा एकजना वक्ताले बोलेको कुरा भोलिपल्ट कुनै पनि मिडियामा आउँदा किन फरक फरक समाचार बनेर आउँछ किन एउटै हेडलाइन हुँदैन सबैको ? ल तपाइँहरू नै भन्नुहोस् त । ' विध्यार्थीबाट धेरै उत्तरहरू आए ' मिडियाको झुकावले गरेर ' 'पत्रकारको बुझाइ फरक फरक भएर ' 'पत्रकारको पूर्वाग्रहले गरेर' आदी । त्यसपछि सरले भन्नुभयो ' हजुर,सानो समाचार एउटा तयार हुँदा नै यसरी एउटै घटनालाइ फरक फरक पत्रकारले विभिन्न ढंगले व्याख्या गर्छ र समाचार पनि भिन्न बन्न पुग्छ । 'हिमाल' मिडियामा आक्रमण भइरहँदा एउटाले 'मजदुर नाम बदनाम' लेख्छ अर्कोले 'मालिक नाम बदनाम' लेख्छ । त्यसैले मेरो अनुभवले भन्छ समाचार भनेको दृश्टिकोण हो ( news is an angle ) । त्यसैले सिद्दान्तत यो निश्पक्ष हुनुपर्छ तर व्यवहारिक रूपमा त्यो असम्भव छ । ' तर यो त पूर्ण रूपमा निश्पक्ष हुनुपर्छ नि होइन र ? उहाँको प्रतिप्रश्न थियो –'हुन त के के पर्थ्यो पर्थ्यो नि के सबै हुनुपर्ने कुरा मात्र संसारमा भैरहेको छ त '

सो कक्षा सकेपछि मेरो मनमा एउटा गम्भिर,नमिठो तर भन्नैपर्ने निश्कर्ष निस्क्यो – ' निश्पक्ष हुँदैन पत्रकारिता '

No comments: